Insulin là “vũ khí” mạnh mẽ để hạ đường huyết. Thế nhưng có người dù đã tiêm insulin mà đường huyết vẫn không ổn định lại. Nguyên nhân do đâu? Hãy cùng PLpharco tìm hiểu kĩ hơn tại bài viết này nhé.
Trường hợp 1
Bệnh nhân tiểu đường type 2, vì đường huyết sau ăn luôn rất cao nên bác sĩ điều chỉnh thuốc uống sang insulin tác dụng ngắn. Tuy nhiên sau 1 tuần tiêm insulin, đường huyết vẫn không kiểm soát được.
Thời gian tiêm insulin rất quan trọng
Hoá ra bệnh nhân này đã tiêm sai thời điểm, loại người này dùng là insulin ngắn hạn, vốn phải tiêm trước bữa ăn. Thế nhưng sau khi ăn xong một thời gian hoặc đang ăn dở, bệnh nhân mới nhớ ra để tiêm nên đường huyết không được kiểm soát tốt.
Mỗi loại insulin có thời gian tác dụng khác nhau, người bệnh cần hiểu rõ loại insulin mình đang sử dụng, xác định chính xác thời điểm tiêm và thực hiện đúng theo chỉ định mới có thể kiểm soát tốt đường huyết.
Bảng thời điểm tiêm insulin
| Loại insulin | Thời điểm tiêm khuyến cáo * |
|---|---|
| Insulin tác dụng rất nhanh (lispro, aspart, glulisine) | 5-15 phút trước bữa ăn (có thể tiêm ngay sau bữa ăn trong vài trường hợp cần) |
| Insulin tác dụng ngắn (regular) | 20-30 phút trước bữa ăn |
| Insulin tác dụng trung bình (NPH, Mixtard) | Khoảng 30 phút trước bữa ăn hoặc theo hướng dẫn của bác sĩ (có thể tiêm 1-2 lần/ngày tuỳ phác đồ) |
| Insulin tác dụng kéo dài (glargine, detemir, degludec) | Tiêm 1 lần/ngày vào một thời điểm cố định |
| Insulin hỗn hợp (Mixtard, Novomix, premix) |
Thường tiêm trước bữa ăn (sáng hoặc tối) Ví dụ: Loại hỗn hợp nhanh + trung: tiêm trước bữa ăn 30 phút hoặc theo hướng dẫn cụ thể của từng loại hỗn hợp |
*Thời điểm tiêm khuyến cáo là thời điểm phổ biến được dùng lâm sàng, nhưng bệnh nhân cần tuân theo bác sĩ điều trị để điều chỉnh cho phù hợp tình trạng cá nhân.
Trường hợp 2
Bệnh nhân tiểu đường type 1, cơ thể gầy gò, tiêm một mũi insulin nền mỗi tối và tiêm insulin trước mỗi bữa ăn, ăn uống đúng giờ và đúng lượng nhưng đường huyết vẫn lúc cao lúc thấp, chưa ổn định.
Tiêm insulin cũng có kỹ thuật
Cơ thể tiết insulin liên tục và khi tiêm insulin cũng cần để nó có tác dụng duy trì trong một khoảng thời gian nhất định.
- Khi insulin vào tầng mỡ dưới da, thời gian hấp thu tối đa là 1-2 giờ, lúc này hiệu quả hạ đường huyết của insulin ổn định và kéo dài.
- Khi insulin được tiêm vào lớp cơ, do nơi này có nhiều mạch máu nên insulin nhanh chóng hấp thu vào máu, tác dụng hạ đường huyết phát huy nhanh nhưng thời gian duy trì ngắn.
Bác sĩ đã khuyên bệnh nhân tiêm vào vùng bụng nhưng do quá gầy, lượng mỡ dưới da ít nên rất có khả năng khi tiêm, thuốc đã vào lớp cơ. Đây chính là lý do đường huyết của bệnh nhân này lúc cao lúc thấp.
Đối với bệnh nhân gầy có thể áp dụng các phương pháp sau:
1. Chọn kim ngắn hơn:
- Đầu kim của các bơm tiêm tiểu đường insulin phổ biến bao gồm 6mm, 8mm, 12.7mm;
- Đầu kim của bút tiêm insulin có các độ dài phổ biến bao gồm 4mm, 5mm, 8mm, 12.7mm.
So với ống tiêm insulin, việc sử dụng bút tiêm insulin sẽ cho người dùng tùy chọn mũi kim tiêm ngắn hơn (chẳng hạn như 4mm hoặc 5mm).
Tuy nhiên, nếu phải sử dụng insulin với liều lượng lớn thì các bác sĩ sẽ khuyến nghị người bệnh sử dụng đầu kim tiêm dài hơn để tránh làm tràn insulin ra khỏi vùng tiêm.
2. Tránh ấn mạnh vào da:
Khi tiêm không được ấn mạnh khiến da bị lõm xuống vì có thể khiến kim đâm vào mô cơ.
3. Kỹ thuật véo da đúng cách:
Với bệnh nhân gầy, khi tiêm bụng hoặc tiêm tay cần véo da bằng cách dùng ngón cái, ngón trỏ và ngón giữa để nhấc da lên, không được dùng cả bàn tay vì động tác này có thể kéo cơ và mỡ dưới da lại với nhau, dẫn đến tiêm insulin vào cơ. Lực véo cũng không nên quá mạnh, nếu da trắng bệch hoặc đau là lực đang quá mạnh.
4. Chọn vị trí tiêm thích hợp:
Bệnh nhân tiểu đường quá gầy có thể tiêm ở vùng mông ngoài phía trên, ngay cả với trẻ em hoặc người trưởng thành gầy, vùng này vẫn có lớp mỡ nhiều, giúp giảm thiểu rủi ro tiêm insulin vào cơ.
Mẹo nhỏ
- Trước khi tiêm hãy đảm bảo dung dịch thuốc chảy đều, có thể kiểm tra bằng cách ấn nút bút cho đến khi đầu kim có một giọt thuốc mới tiêm
- Sau khi tiêm không nên rút kim ngay mà hãy giữ lại dưới da 10 giây để đảm bảo toàn bộ thuốc đã được tiêm hết, đồng thời ngăn ngừa thuốc rò rỉ. Với liều cao hơn, thời gian giữ kim có thể hơn 10 giây
Trường hợp 3
Bệnh nhân tiểu đường type 2, trước đây tiêm insulin kiểm soát tốt đường huyết nhưng gần đây lại có vấn đề mặc dù ăn uống, sinh hoạt không thay đổi.
Nên thay đổi định kỳ vị trí tiêm insulin
Khi đến bệnh viện kiểm tra, bác sĩ đã khám và phát hiện một cục chai cứng đúng tại vị trí bệnh nhân này thường tiêm thuốc.
Tiêm lâu dài insulin tại cùng một vị trí đã gây tổn thương da, cộng thêm insulin có đặc tính thúc đẩy tăng trưởng khiến hình thành khối chai cứng. Tiêm insulin vào vùng này sẽ làm insulin hấp thu chậm, giảm hiệu quả hạ đường huyết.
Cách phòng tránh tình trạng hình thành chai cứng:
- Cần thường xuyên thay đổi vị trí tiêm: Ví dụ tiêm luân phiên giữa bụng - đùi ngoài - rìa mông trên.
- Luân phiên các vị trí tiêm trong cùng một vùng: Ví dụ vùng bụng chia làm 4 khu, tiêm lần lượt khu 1 → khu 2 → khu 3 → khu 4.
Trường hợp 4
Bệnh nhân tiểu đường type 2, điều trị bằng insulin kết hợp thuốc uống, trước giờ lượng đường trong máu vẫn ổn định. Gần đây xuất hiện dao động dù chế độ ăn, vận động và thuốc đều duy trì tốt.
Cần chú ý đến việc bảo quản insulin trong cả mùa đông
Nhiều người biết insulin nhạy cảm với nhiệt độ nóng, nhưng thật ra mùa đông vẫn cần lưu ý đến việc bảo quản. Bệnh nhân này sống ở khu vực chênh lệch nhiệt độ ngày và đêm lớn, vào mùa đông không khí mát dịu nên bắt đầu chủ quan, đặt luôn insulin ở bệ cửa sổ đầu giường để tiện sử dụng, ban ngày ánh nắng chiếu trực tiếp có thể làm insulin mất hoạt tính.
Lưu ý khi bảo quản insulin mùa đông
- Không đặt ở cửa sổ hoặc ngoài trời để tránh insulin tiếp xúc với ánh nắng
- Tránh để gần các nguồn nhiệt như máy sưởi
- Khi mang insulin ra ngoài nên để trong túi áo hoặc túi có khả năng cách nhiệt để đảm bảo hiệu quả thuốc
Insulin có thể làm giảm đường huyết hiệu quả nhưng mọi người cần tiêm đúng giờ, thay đổi vị trí tiêm thường xuyên, nắm vững kĩ thuật tiêm và bảo quản insulin một cách khoa học để ổn định đường huyết, kiểm soát tốt bệnh tiểu đường.
PLpharco - ĐỒNG HÀNH CHĂM SÓC SỨC KHỎE GIA ĐÌNH BẠN
Địa chỉ: 58E, KĐT Đại Kim, P. Định Công, Hà Nội
Hotline 24/7: 091.555.3579
